Polski Związek Działkowców to organizacja, która działa na zasadach zbliżonych do stowarzyszenia. Aby stać się posiadaczem działki w rodzinnym ogrodzie działkowym należy uzyskać członkostwo w Polskim Związku Działkowców.
Przewodnik:
Polski Związek Działkowców (PZD) jest samorządną, niezależną, pozarządową organizacją społeczną, kontynuującą ponad 120-letnią tradycję ruchu działkowego w Polsce. Posiada 4614 rodzinnych ogrodów działkowych, w których znajduje się 906 332 działek o łącznej powierzchni ponad 4o tys. ha (stan organizacyjny na 01.01.2020r.). Ponieważ działka jest przydzielana rodzinie, która w Polsce liczy zazwyczaj cztery osoby, przyjmuje się, że z działek korzysta blisko 4 miliony osób.
Uzyskanie członkostwa w PZD, a co za tym idzie prawa użytkowania działki w ROD jest dość proste. Konieczne jest zachowanie pewnych warunków formalnych zawartych w statucie PZD. Z tego dokumentu wynika, że członkostwo Związku jest otwarte dla wszystkich, bez względu na wiek, płeć, rasę czy religię. Jednak, aby móc starać się o członkostwo w PZD konieczne jest:
• osiągnięcie pełnoletności,
• posiadanie stałego miejsca zamieszkania na terenie RP,
Zarząd ROD, który decyduje o przydziale działki ma również obowiązek brać pod uwagę takie czynniki, jak:
• funkcje działki, tj. zapewnianie rodzinie możliwości aktywnego wypoczynku,
• statutowe zadania PZD w zakresie pomocy rodzinie i niepełnosprawnym,
• warunki bytowe,
• miejsce zamieszkania,
• oraz warunki pracy osoby ubiegającej się o działkę.
A zatem w praktyce zarząd ogrodu przydziela działkę tej osobie, która z powyższych względów będzie bardziej jej potrzebować, co wynika z uznania działki rodzinnej za specyficzne świadczenie socjalne.
Jakie więc kroki należy podjąć, aby zostać działkowcem?
Po pierwsze, należy dokonać wyboru rodzinnego ogrodu działkowego, w którym chcemy użytkować działkę. Taki ogród powinien znajdować się w stosunkowo niedalekiej odległości od naszego miejsca zamieszkania. Ogrody przeznaczone są bowiem członkom społeczności lokalnych, służą im w sposób stały, a więc działkowiec musi mieć realne możliwości rzeczywistego korzystania z działki zgodnie z prawem. Wykluczone jest sezonowe korzystanie z działki albo jej wykorzystywanie w celach zarobkowych. Takie postępowanie jest bezprawne i powoduje odmowę przydziału działki albo jej pozbawienie.
Po drugie, należy nawiązać kontakt z zarządem ROD, w którym chcielibyśmy użytkować działkę. Zarząd administruje ogrodem i zajmuje się również przydziałem działek. Stąd też jest w stanie udzielić osobie zainteresowanej informacji, czy w ogrodzie znajduje się nieużytkowana działka, którą będzie można jej przydzielić. Informacje dotyczące wolnych działek udzielane są również w okręgowych zarządach PZD, których adresy i numery telefonów znajdują się w na stronie www.pzd.pl. W sytuacji, gdy w ogrodzie nie ma wolnej działki, również można złożyć podanie i deklarację członkowską, lecz należy wówczas odczekać do momentu zwolnienia się działki.
Po trzecie, należy formalne zostać dzierżawcą działki. Nie można bowiem objąć działki bez podpisania umowy dzierżawy lub zatwierdzenia umowy przeniesienia praw do działki. Aby uzyskać ” tzw. przydział” należy złożyć stosowny wniosek. Ponadto można zostać członkiem stowarzyszenia ogrodowego PZD. Wtedy składa się do zarządu ROD wypełnioną deklarację członkowską. Zarząd ma obowiązek udostępnić druk deklaracji członkowskiej, której wzór ustalony jest przez Prezydium Krajowej Rady PZD. Ważna kwestią jest wskazanie, czy chcemy ubiegać się o nadanie członkostwa także współmałżonkowi. Jeśli tak, należy to wskazać w deklaracji członkowskiej, a wtedy zarząd ROD przyzna prawa członkowskie także drugiemu małżonkowi, który staje się również członkiem PZD i użytkownikiem działki.
Współmałżonkowie mogą użytkować tylko jedną działkę w ROD. Wyjątkowo małżonkowie mogą użytkować dwie działki tylko w sytuacji, gdy użytkowali je przed zawarciem małżeństwa.
Po czwarte, osoba ubiegająca się o członkostwo w PZD kierowana jest na obowiązkowe szkolenie, gdzie omawiane są najważniejsze kwestie dotyczące funkcjonowania ogrodów i prawidłowe zasady zagospodarowania i użytkowania działki. Następnie zaś – w razie braku istotnych przeszkód prawnych – zarząd podejmuje uchwałę o przyjęciu w poczet członków PZD i przydziale konkretnej działki w użytkowanie. Taka uchwała jest doręczana nowemu członkowi.
Po piąte, uzyskanie członkostwa Związku i podpisanie umowy dzierżawy rodzi obowiązek uiszczenia stosownych opłat na rachunek bankowy albo w kasie ogrodu. Należy mianowicie wnieść opłatę inwestycyjną oraz wpisowe, a także składkę członkowską (do 30 czerwca) oraz opłatę na rzecz ogrodu i inne opłaty wynikające z regulaminu ROD uchwalone przez walne zebranie (w terminach ustalonych przez walne). W przypadku, gdy oboje małżonkowie zostają członkami PZD, wpłacają oni tylko jedno wpisowe, jedną składkę członkowską i jedną opłatę inwestycyjną. Każda z powyższych opłat ma odrębną funkcję:
• Opłata ogrodowa przeznaczona na pokrycie kosztów funkcjonowania ROD jest świadczeniem jednorazowym, ustalanym przez zarząd ROD, zgodnie z zasadą, że wartość środków trwałych w ROD infrastruktury przelicza się przez ilość działek. Jest to opłata wnoszona przez użytkownika działki na Fundusz Rozwoju ROD, z którego finansowana jest przez ROD rozbudowa i modernizacja infrastruktury, urządzeń i obiektów w istniejącym ogrodzie. Każdy zarząd ROD ustala samodzielnie wysokość opłaty, przyjmując jako podstawę wartość infrastruktury w ogrodzie będącej wspólną własnością ogrodu wytworzoną wspólnym wysiłkiem (pracy i środków finansowych) dotychczasowych członków. Opłaty tej nie stosuje się do działkowca, który nabył prawo do działki swojego współmałżonka albo nabył prawo do działki po zmarłym małżonku.
• Opłata uiszczana w roku nabycia działki jest to opłata jednorazowa. Wysokość tej opłaty ustalana jest przez Okręgowy Zarząd PZD. Podlega ona podziałowi: 20% wpisowego przeznaczane jest na Fundusz Oświatowy ROD, 60% na Fundusz Oświatowy okręgowego zarządu PZD i 20 % na Fundusz Oświatowy Krajowej Rady PZD. Obecnie ustalona jest w wysokości 300 złotych. Okręgowy Zarząd określił wysokość opłaty w ROD będących na obszarze jego działania, kierując się wielkością miast, statusem ROD, stanem ich zagospodarowania, a także wielkością działek. Opłata poprzez Fundusz Oświatowy przeznaczone jest na wdrażanie wiedzy poprzez szkolenia, literaturę i działalność instruktorów, Społeczną Służbę Instruktorską. Nowy członek Związku ma prawo i obowiązek uczestniczenia w szkoleniu podstawowym z zakresu prawa działkowego i ogrodnictwa. Ponadto każdy nowy członek otrzymuje bezpłatnie ustawę o ROD, statut PZD i regulamin ROD (opublikowane w książeczce „Prawo w PZD”), a także 12 numerów miesięcznika „Działkowiec”, który jest jedynym pismem ogrodniczym na rynku dostosowanym treścią do potrzeb działkowców. Ponadto działkowiec ma prawo korzystać z literatury ogrodniczej, będącej w posiadaniu zarządu ROD oraz porad instruktora ogrodniczego.
• Składka członkowska jest uiszczana corocznie przez każdego użytkownika do 30 czerwca. Działkowcy mogą wpłacać składkę członkowską już od początku roku, nie czekając na odbycie walnego zebrania, które w tej sprawie się nie wypowiada. Krajowa Rada PZD ustaliła na 2020 r. składkę członkowską w wysokości 6,00 zł.
• Opłata na rzecz ogrodu jest uchwalana corocznie przez samych działkowców na walnym zebraniu, który określa również termin zapłaty, jednak nie później niż do 30 czerwca. Opłata ta jest przeznaczona na funkcjonowanie ogrodu, a w szczególności na wydatki na inwestycje, remonty i bieżącą konserwację infrastruktury ogrodowej, opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody w części dotyczącej terenu ogólnego i infrastruktury ogrodowej, ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne, wydatki na utrzymanie porządku i czystości, wydatki związane z zarządzaniem ROD.
Po szóste, nowy działkowiec ma obowiązek rozliczenia się z dotychczasowym dzierżawcą/użytkownikiem za nasadzenia i naniesienia, które stanowiły jego własność. Istotną kwestią jest ustalenie z poprzednim użytkownikiem wartości nasadzeń, naniesień i urządzeń, które znajdowały się na działce i stanowiły jego własność.
Po siódme, zarząd wprowadza nowego działkowca w posiadanie przydzielonej działki, którą powinien zagospodarować i użytkować zgodnie z przepisami związkowymi, poznanych na szkoleniu i znajdujących się w książeczce „Prawo w PZD”, a także na stronie internetowej www.pzd.pl.
Podpisanie umowy dzierżawy działkowej/zatwierdzenie praw do działki/ nie jest równoznaczne z członkostwem w Polskim Związku Działkowców, który skupia wszystkich użytkowników działek. PZD jest ogólnopolską, samodzielną i samorządną organizację społeczną, której podstawowym celem jest reprezentowanie i obrona praw i interesów swoich członków. PZD jest zatem samorządem samych działkowców, którzy poprzez swoją organizację zarządzają wszystkimi sprawami związanymi z ogrodami działkowymi. PZD zapewnia swoim członkom możliwości aktywnego wypoczynku i prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby. Chodzi o stworzenie dla ludzi możliwości spędzenia czasu w specjalnie ukształtowanym, zdrowym, ekologicznym otoczeniu, jakim jest rodzinny ogród działkowy. Zadania Związku to również działania na rzecz wszechstronnego rozwoju ogrodnictwa działkowego, zakładania i zagospodarowywania rodzinnych ogrodów działkowych, ochrony przyrody i środowiska oraz prowadzenie działalności społecznej, wychowawczej, wypoczynkowej i rekreacyjnej na rzecz swoich członków, ich rodzin i społeczności lokalnych. Rolą Związku jest także organizowanie i udzielanie pomocy działkowcom w zagospodarowaniu działek i prowadzeniu upraw ogrodniczych. Do tego celu służyć mają szkolenia, instruktaż, upowszechnianie wiedzy ogrodniczej poprzez wydawnictwa związkowe.
Podstawowymi dokumentami prawnymi regulującymi status działkowców, ogrodów i Związku są:
- Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych z dnia 13.12.2013r./Dz. U. 2014r. poz.40/;
- Statut PZD uchwalony przez XII Krajowy Zjazd Delegatów PZD w dniu 02.07.2015r. ze zmianami wprowadzonymi przez XIII Krajowy Zjazd Delegatów PZD w dniu 09.12.2017r.;
- Regulamin uchwalony przez KR PZD w dniu ROD z 01.10.2015r., ze zmianami wprowadzonymi w dniu 29.06.2018r.
Ustawa określiła podstawowe organy i jednostki organizacyjne Związku. PZD jest wyposażony w następujące jednostki organizacyjne:
- rodzinny ogród działkowy jako podstawowa jednostka organizacyjna;
- jednostki terenowe;
- jednostka krajowa.
Każda z tych jednostek posiada własne organy pełniące funkcje stanowiące, kontrolne, zarządzające i rozjemcze. Dzięki temu mogą one skutecznie funkcjonować samodzielnie. Ważne przy tym jest, że w skład tychże organów mogą wchodzić wyłącznie działkowcy. Powoduje to, że struktura organizacyjna PZD zapewnia działkowcom konieczny wpływ na sprawy dotyczące ich ogrodu. W każdym rodzinnym ogrodzie działkowym funkcjonuje:
- walne zebranie wszystkich członków ogrodu
- zarząd ROD (od 5 do 11 członków),
- komisja rewizyjna (3 – 9 członków),
Zarząd oraz komisję rewizyjną wybierają działkowcy na walnym zebraniu.
Ustawa zapewnia również działkowcom szereg fundamentalnych praw, dzięki którym mogą bezpiecznie korzystać ze swoich działek, a mianowicie:
- prawo do bezpłatnego używania gruntów publicznych pod ogrody działkowe;
- prawo do użytkowania działki na zasadzie konkretnego tytułu prawnego, podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej;
- prawo własności nasadzeń i obiektów usytuowanych na działce;
- prawo do zwolnień podatkowych z tytułu użytkowania działki;
- prawo do odszkodowania za utraconą własność wskutek likwidacji ogrodu;
- prawo do działki zamiennej w razie likwidacji ogrodu;
- prawo zachowania działki i pozostania na ogrodzie w razie zasadnego żądania zwrotu terenu ogrodu przez byłych właścicieli;
- prawo przejęcia działki po zmarłym działkowcu przez jego osoby bliskie.
Ustawa o ROD, obejmująca powyższe prawa, stanowi obecnie gwarancję dla działkowców, że użytkowane przez nich tereny nie będą im odbierane na dowolne cele. Dzięki temu dzisiaj w Polsce mamy prawie pięć tysięcy ogrodów, z których korzysta niemal milion polskich rodzin. Z tego względu ustawa jest od lat atakowana. Ostatnio została w całości zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego w celu jej uchylenia wraz ze wszystkimi najważniejszymi prawami działkowców, którzy masowo protestują przeciwko tej próbie pozbawienia ich podstawowych gwarancji prawnych.
Działkowcy chcą utrzymać obecny system, który zapewnia im szeroki zakres niezależności i samorządności. Z członkostwa w PZD wynikają prawa, a także obowiązki dla działkowca. Najistotniejszym z praw jest możliwość użytkowania działki, czyli przebywania, spędzania wolnego czasu wraz z rodziną na terenie ogrodu, uprawiania ziemi, korzystania z infrastruktury i urządzeń znajdujących się w ogrodzie, członkowie mają także prawo zarządzania ogrodem. Natomiast podstawowym obowiązkiem jest przestrzeganie prawa związkowego. Chodzi głównie o poszanowanie statutu PZD, który określa zasady funkcjonowania Związku oraz prawa i obowiązki działkowców, jak również regulaminu ROD, normującego zasady zagospodarowania i użytkowania działki oraz rodzinnego ogrodu działkowego. Wszyscy działkowcy posiadają zatem równe prawa i obowiązki, wobec czego są współodpowiedzialni za ogród działkowy.
Z członkostwa w PZD wynikają także uprawnienia organizacyjne. Przede wszystkim działkowiec otrzymuje od Związku nieodpłatnie w użytkowanie działkę w zagospodarowanym i wyposażonym ogrodzie. Związek zapewnia także możliwości udziału w szkoleniach, dostępu do literatury fachowej i opiekę Społecznej Służby Instruktorskiej, a także bezpieczeństwo prawne działek, a nawet pomoc w rozwiązywaniu konfliktów sąsiedzkich.